Bác sĩ HOWO - Chương trình thăm khám xe tận nơi miễn phí của U-TRUCK
04/10/2023
Kiến thức về xe
Hộp số đóng vai trò quan trọng trong việc truyền năng lượng từ động cơ đến bánh xe, đảm bảo xe di chuyển được một cách hiệu quả và an toàn. Đối với xe tải, hộp số phải đáp ứng những yêu cầu khắt khe hơn về sức kéo, khả năng chịu tải và độ bền. Bài viết này sẽ tập trung vào việc tìm hiểu cấu tạo, nguyên lý hoạt động cũng như các lỗi thường gặp và cách sửa chữa, thay thế của hộp số xe tải.
Hộp số xe tải có nhiệm vụ chính là điều chỉnh tỷ số truyền lực từ động cơ đến các bánh xe, cho phép xe di chuyển với các tốc độ khác nhau. Cụ thể các chức năng của hộp số bao gồm:
Các chức năng của hộp số xe tải
Do phải chịu tải trọng nặng và làm việc trong môi trường khắc nghiệt, hộp số xe tải cần đáp ứng các yêu cầu nghiêm ngặt sau:
Hộp số xe tải là một cấu trúc phức tạp, bao gồm nhiều bộ phận và chi tiết khác nhau. Dưới đây là một số bộ phận chính của hộp số xe tải.
Vỏ hộp số là bộ phận bên ngoài, đóng vai trò nâng đỡ và bảo vệ các bộ phận bên trong như ổ đỡ và các trục. Ngoài ra vỏ hộp số còn chứa dầu bôi trơn để bôi trơn các chi tiết bên trong. Vỏ hộp số thường được làm bằng hợp kim nhôm hoặc gang đúc, đảm bảo độ bền và chịu lực tốt.
Trục sơ cấp là bộ phận nhận động lực từ động cơ và truyền năng lượng sang các bộ phận khác trong hộp số. Trục sơ cấp thường được làm bằng thép chống mài mòn và chịu lực cao.
Trục sơ cấp được lắp đặt tại đầu hộp số, đầu trục a cơ ăn vào bị bánh đà, trên thân trục có các rãnh then hoa ăn khớp với rãnh then hoa của lá côn.
Trên trục sơ cấp cô một bánh răng liền trục nhỏ ăn khớp với bánh răng đầu a cơ truyền chuyển động quay từ lá côn đến trục trung gian.
Trục sơ cấp
Trục thứ cấp nhận động lực từ trục sơ cấp thông qua các bánh răng thứ cấp. Các bánh răng thứ cấp có nhiệm vụ đỡ các bánh răng và đồng tốc. Các bánh răng quay tự do chỉ có bộ đồng tốc bị khóa vào trục, dẫn động trục truyền chính và làm quay bánh xe.
Trục trung gian có nhiệm vụ giữ cho các bánh răng luôn ăn khớp với bánh răng trên trục sơ cấp và trục thứ cấp. Các bánh răng của trục này thường được chế tạo thành một khối hoặc lắp rời với trục bằng then.
Bộ đồng tốc giúp tốc độ của các bánh răng được đồng đều khi vào số, tránh gặp tình trạng va đập giữa các bánh răng. Nhờ đó, quá trình vào số của xe sẽ êm ái và dễ dàng hơn.
Mặt máy khâu được lắp đặt tại phía trên của hộp số, có nhiệm vụ di chuyển các trục đi số vào bánh răng hộp số khi ta muốn vào số hoặc ra số.
Mặt đi số là bộ phận quan trọng trong việc điều khiển quá trình chuyển số của hộp số. Nó bao gồm các rãnh và lỗ khóa để các trục đi số có thể di chuyển và gài số.
Các trục đi số là các trục chịu trách nhiệm di chuyển qua lại trên mặt đi số để kết nối hoặc ngắt kết nối các bánh răng, từ đó thực hiện việc thay đổi số tiến.
Các trục đi số
Cần gài số là bộ phận mà người lái xe sử dụng để điều khiển quá trình chuyển số trong hộp số. Cần gài số được nối với các trục đi số thông qua một hệ thống truyền động.
Bộ chuyển tầng nằm ở đuôi hộp số, truyền chuyển động của hộp số ra các đăng.
Trục số lùi là một trục ngắn, được lắp bên cạnh trục trung gian. Trên trục số lùi gồm có một bánh răng, quay trơn với trục và có thể di chuyển trên trục để gài số lùi.
Việc sử dụng các loại bánh răng để đáp ứng về nhu cầu tốc độ và moment xoắn. Trong hộp số ta thường sử dụng hai loại bánh răng: Bánh răng trụ răng thẳng và bánh răng trụ răng nghiêng. Bánh răng thẳng dùng trong hộp số cơ không có đồng tốc, bánh răng nghiêng dùng trong các hộp số trợ lực có đồng tốc.
Bánh răng của hộp số được làm từ thép chất lượng cao, chúng được tôi cẩn thận để tạo độ nhẵn, bề mặt các răng cứng nhưng bên trong rất dẻo.
Cấu tạo của hộp số xe tải
Để hiểu rõ về nguyên lý hoạt động của hộp số xe tải, chúng ta cần tìm hiểu về cách mà hộp số thực hiện các chức năng số tiến và số lùi.
Khi muốn xe chuyển số, ta cần đạp côn và di chuyển cần số vào vị trí thích hợp. Mô-men lực từ động cơ sẽ được truyền vào hộp số thông qua lá côn. Trục đầu vào của hộp số sẽ tiếp nhận lực này. Sau đó, các cặp bánh răng trung gian tương ứng với cấp số tiến mà người lái chọn sẽ ăn khớp với nhau, truyền động lực đến trục đầu ra.
Quy trình: Động cơ >> ly hợp >> trục sơ cấp của hộp số >> trục trung gian >> trục thứ cấp >> trục dẫn động.
Trên cơ cấu số lùi có lắp một bánh răng lai ăn khớp giữa số lùi và bánh răng trục trung gian. Khi người lái chuyển cần số về số lùi, lai số lùi sẽ ăn khớp với bánh răng thứ cấp và trung gian. Lúc này, bánh răng trung gian sẽ dẫn động cho bánh răng thứ cấp, nhưng thông qua bánh răng lai làm bánh răng thử cấp quay ngược chiều khiến trục thứ cấp chuyển động ngược. Nhờ đó xe có thể di chuyển lùi đúng như điều khiển của tài xế.
Để hiểu rõ về thông số và chức năng của hộp số xe tải, việc đọc ký hiệu trên tem hộp số là rất quan trọng. Mỗi kí hiệu trên hộp số tương ứng với các chi tiết được chế tạo của hộp số đó.
Chẳng hạn trên hộp số của xe tải có kí hiệu: HW 19710 ACL 091011. Điều này có nghĩa là:
Cách đọc kí hiệu hộp số xe tải
Trong quá trình sử dụng, hộp số xe tải có thể gặp phải một số lỗi phổ biến dưới đây.
Nguyên nhân khiến dẫu trên hộp số rò rỉ có thể là hư hỏng gioăng làm kín phía dưới đáy hộp số, phớt đầu đuôi của hộp số mòn, rách. Khi phát hiện những vũng dầu loang dưới gầm xe tải, cần kiểm tra xem có phải do rò rỉ dầu số hay không. Nếu dầu số bị thiếu rất dễ gây bó, cháy bị bánh răng hộp số.
Chảy dầu hộp số
Khi xe phát ra những âm thanh không bình thường khi vận hành cũng là dấu hiệu của việc hộp số xe có vần để hay có thể là những hư hỏng cơ khí nghiêm trọng hơn.
Nguyên nhân dẫn đến tình trạng xe về “mo” phát xe những âm thanh kẹt chói tai khi đã cắt hết côn đó là thiếu dầu bôi trơn. Khi dầu bôi trơn không ở đúng mức quy định thì các vòng bi và bánh răng sẽ ma sát với nhau gây ra những âm thanh lạ. Nếu nghe thấy những tiếng kêu phát ra ở một tay số nào đó thì có thể các bánh răng của số đó đã bị hư hỏng.
Nguyên nhân dẫn đến tiếng kêu này cũng có thể do dầu số không đạt yêu cầu và chất lượng.
Một số nguyên nhân khác có khả năng xảy ra như: hộp số lắp đặt không đúng, bộ đồng tốc bị mòn, bạc đạn trục sơ cấp (trục a cơ) bị mòn hoặc hư hỏng. Do đó, chúng sẽ khiển hộp số bị kêu ở N, đồng thời bạc đạn trục thứ cấp sẽ bị mòn hoặc hư hỏng. Bên cạnh đó, cần chú ý những nguyên nhân gây ra tiếng ồn bên ngoài như cao su chân máy hoặc hộp số bị hỏng.
Với hộp số hoạt động bình thường, xe sẽ chạy cố định cho đến khi có sự tác động của người điều khiển xe. Tuy nhiên, khi hộp số bị lỗi, chúng có thể tự động chuyển số khi đang lái và đẩy cần chuyển số về số 0. Nguyên nhân gây ra hiện tượng chuyển số này có thể đo các chi tiết bên trong của hộp số gây ra:
Trượt số là hiện tượng nguy hiểm vì khiến người điều khiển mất kiểm soát và không thể làm chủ được trong tình huống khẩn cấp. Để ngăn chặn hiện tượng này không xảy ra, lái xe phải thường xuyên kiểm tra, để ý hộp số để kịp thời phát hiện các tình huống trên. Khi phát hiện cần nhanh chóng để xử lý, tránh những sự cố không mong muốn.
Không thể chuyển số là một trong những dấu hiệu cho thấy hộp số xe gặp vấn đề. Nguyên nhân dẫn đến trường hợp này có thể do dây số chuyển số bị mòn hoặc lỏng lẻo; bộ đồng tốc và mức dầu thấp cũng có thể khiến xe khó chuyển số, nguyên nhân cũng có thể do hệ thống côn của xe đang gặp vấn đề.
Vào số khó khăn là trường hợp ở mức độ nhẹ hơn so với không thể chuyển số. Hiện tượng này có thể xảy ra bất cứ khi nào, khi bắt đầu vào số đầu tiên từ trạng thái dừng xe hoặc tăng giảm số trong quá trình di chuyển. Nguyên nhân của trường hợp này là do dầu hộp số đang ở mức thấp, không đúng độ nhớt hay dây số hư hỏng hoặc hệ thống côn.
Hiện tượng này cũng là dấu hiệu thường thấy của hộp số sàn, thậm chí gây ám ảnh cho tài xế. Bởi khi đã đạp hết chân côn nhưng côn vẫn không cắt hết nên lá côn tiếp tục ép vào bánh đà. Do đó, việc chuyển số khó khăn và phát ra những tiếng kêu khó chịu. Giải pháp để khắc phục hiện tượng này đó là kiểm tra sửa chữa hệ thống côn.
Khi dầu số bị cạn kiệt ở dưới mức quy định không những khiến cho hộp số bị nóng, phát ra tiếng kêu mà còn xuất hiện mùi lạ do chất lỏng cháy bên trong. Để khắc phục, cần nhanh chóng kiểm tra dầu trong hộp số để đảm bảo chúng đúng mức quy định hoặc thay mới nếu cần thiết.
Khi hộp số bị hư hỏng, cần tháo ra để sửa chữa. Cách tháo lắp hộp số được thực hiện như sau.
Kiểm tra và hạ hộp số
Chú ý: Với những dòng số lần đầu sửa chữa vừa tháo ta vừa nhớ trình tự tháo lắp cái nào lắp trước, lắp sau hoặc có thể xếp theo thứ tự trước sau, buộc riêng từng cụm lại với nhau.
Cách rã hộp số
Cách lắp ráp hộp số
Chú ý: Tất cả các chi tiết trong hộp số được tra dầu trước khi lắp
Trên đây là một số thông tin cơ bản về chức năng, cấu tạo, nguyên lý hoạt động, cách đọc ký hiệu, các lỗi thường gặp và cách tháo lắp sửa chữa hộp số xe tải. Hiểu rõ về hộp số giúp bạn duy trì và bảo dưỡng xe tốt hơn, đồng thời giảm thiểu rủi ro hỏng hóc và sự cố trong quá trình vận hành. Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn cái nhìn tổng quan và hữu ích về hộp số xe tải.
TIN LIÊN QUAN
