Bạn đã từng sử dụng Google Maps để tìm đường hay theo dõi vị trí của xe khi đặt đồ ăn online? Vậy thì bạn đang sử dụng GPS rồi đấy! Nhưng thực chất GPS là gì? GPS hoạt động như thế nào và được ứng dụng ra sao trong hoạt động vận tải và đời sống? Cùng tìm hiểu nhé!
GPS là gì?
GPS viết tắt của Global Positioning System là hệ thống định vị toàn cầu sử dụng vệ tinh để cung cấp thông tin về vị trí, vận tốc và thời gian đến các thiết bị có hỗ trợ. Đây là công nghệ được phát triển bởi Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ, và hiện nay đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống hiện đại.
GPS bắt đầu được phát triển từ năm 1973 và chính thức đi vào hoạt động đầy đủ từ năm 1995. Ban đầu, nó được sử dụng cho mục đích quân sự, nhưng sau đó đã được mở rộng cho dân sự sử dụng miễn phí.
GPS là gì
Cách hoạt động của GPS là gì?
Để trả lời cho câu hỏi “GPS là gì và hoạt động như thế nào?”, hãy hình dung hệ thống này giống như một mạng lưới các vệ tinh quay quanh Trái Đất. Có tổng cộng 30 vệ tinh GPS quay quanh Trái Đất, chia đều ở 6 quỹ đạo khác nhau. Mỗi điểm trên bề mặt hành tinh đều có thể “nhìn thấy” ít nhất 4 vệ tinh vào bất kỳ thời điểm nào.
Thiết bị GPS trên các thiết bị như điện thoại, xe hơi, smartwatch... nhận tín hiệu từ các vệ tinh và tính toán khoảng cách để xác định vị trí chính xác. Quá trình này gọi là định vị ba điểm.
Cách GPS hoạt động
Ứng dụng thực tế của GPS?
Hệ thống Định vị Toàn cầu GPS có rất nhiều ứng dụng thực tế trong đời sống và các ngành công nghiệp khác nhau. Dưới đây là các ứng dụng cụ thể và chi tiết của GPS:
Điều hướng và Bản đồ
- Ứng dụng cá nhân: GPS được tích hợp trong các ứng dụng như Google Maps, Apple Maps để hỗ trợ người dùng xác định vị trí, tìm đường đi ngắn nhất và nhận thông tin giao thông theo thời gian thực (ví dụ: khi lái xe, đi bộ, hoặc đi xe buýt).
- Ứng dụng thương mại: Các tài xế taxi, dịch vụ giao hàng như Grab, Gojek sử dụng GPS để tìm khách hàng và giao hàng hiệu quả.
Giao thông và Logistics
- Dịch vụ giao hàng nhanh: Các công ty như Amazon, FedEx, hoặc Shopee sử dụng GPS để cập nhật trạng thái giao hàng và cung cấp thời gian giao hàng chính xác cho khách hàng.
- Quản lý giao thông: GPS hỗ trợ các hệ thống quản lý giao thông đô thị để phân tích mật độ giao thông, phát hiện ùn tắc và điều chỉnh tín hiệu đèn giao thông.
Quân sự và An ninh
- Định vị và dẫn đường: GPS được sử dụng để xác định vị trí của các đơn vị quân đội, điều hướng tên lửa, máy bay không người lái và các phương tiện chiến đấu.
- Hoạt động cứu hộ: GPS hỗ trợ xác định vị trí của binh lính hoặc nhân viên an ninh trong các nhiệm vụ cứu hộ hoặc trong khu vực nguy hiểm.
Nông nghiệp
- Nông nghiệp chính xác: GPS giúp nông dân lập bản đồ đồng ruộng, phân tích đất đai, và điều khiển máy móc tự động (như máy gieo hạt, máy phun thuốc) để tối ưu hóa năng suất.
- Quản lý tài nguyên: Theo dõi lượng nước tưới tiêu và phân bón dựa trên dữ liệu vị trí chính xác.
Cứu hộ và Khẩn cấp
- Hỗ trợ khẩn cấp: GPS giúp các đội cứu hộ xác định vị trí của người gặp nạn trong thiên tai, tai nạn giao thông hoặc lạc đường (ví dụ: khi leo núi).
- Theo dõi cá nhân: Các thiết bị GPS cá nhân được sử dụng để bảo vệ trẻ em, người già hoặc người khuyết tật, giúp gia đình hoặc cơ quan chức năng tìm kiếm khi cần thiết.
Thể thao và Sức khỏe
- Theo dõi hoạt động: Đồng hồ thông minh và thiết bị đeo tay (như Fitbit, Garmin) sử dụng GPS để ghi lại quãng đường, tốc độ, và lộ trình khi chạy bộ, đạp xe hoặc bơi lội.
- Định hướng ngoài trời: Người leo núi, đi bộ đường dài sử dụng GPS để xác định vị trí và tránh lạc đường.
Khảo sát và Đo đạc Địa lý
- Lập bản đồ: GPS được sử dụng trong khảo sát đất đai, lập bản đồ địa hình và quy hoạch đô thị với độ chính xác cao.
- Nghiên cứu địa chất: Theo dõi sự dịch chuyển của các mảng kiến tạo và dự báo động đất hoặc núi lửa.
Quản lý Tài sản và Chống trộm
- Theo dõi phương tiện: GPS được gắn trên xe hơi, xe tải, xe máy để chống trộm và tìm lại khi bị mất cắp.
- Quản lý tài sản giá trị: Các công ty sử dụng GPS để theo dõi vị trí của thiết bị đắt tiền hoặc hàng hóa quan trọng.
Hàng không và Hàng hải
- Hàng không: Phi công sử dụng GPS để điều hướng, xác định lộ trình bay, và hạ cánh chính xác, đặc biệt trong điều kiện thời tiết xấu.
- Hàng hải: Tàu thuyền sử dụng GPS để xác định vị trí trên biển, tránh va chạm và tìm đường vào cảng.
Khoa học và Môi trường
- Theo dõi động vật: Các nhà khoa học gắn thiết bị GPS lên động vật hoang dã để nghiên cứu hành vi di cư, phạm vi sống và bảo tồn loài.
- Nghiên cứu khí hậu: GPS hỗ trợ đo đạc mực nước biển, sự thay đổi địa hình và các hiện tượng môi trường khác.
Giải trí và Du lịch
- Du lịch tự túc: GPS giúp du khách khám phá các địa điểm mới, tìm nhà hàng, khách sạn hoặc các điểm tham quan mà không cần hướng dẫn viên.
- Trò chơi thực tế ảo: Một số trò chơi như Pokémon GO sử dụng GPS để tích hợp vị trí thực tế vào trải nghiệm chơi game.
Ứng dụng của hệ thống GPS
Vậy xe tải có cần gắn GPS?
Theo Nghị định 10/2020/NĐ-CP của Chính phủ và Thông tư 12/2020/TT-BGTVT của Bộ Giao thông Vận tải, xe tải kinh doanh vận tải (ví dụ: xe tải chở hàng cho doanh nghiệp, dịch vụ giao nhận, vận tải thuê...) bắt buộc phải lắp thiết bị giám sát hành trình (GPS). Thiết bị phải đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật, được kiểm định và truyền dữ liệu về hệ thống của Tổng cục Đường bộ Việt Nam.
Nếu không lắp định vị giảm sát theo quy định, người vi phạm sẽ bị xử phạt hành chính theo quy định tại Nghị định 168/2024/NĐ-CP, mức phạt tiền từ 3 - 5 triệu đồng. Chi tiết xem tại: Xe tải có phải lắp định vị không?
Xe tải không kinh doanh vận tải có phải lắp định vị không?
Theo Nghị định 10/2020/NĐ-CP và Thông tư 12/2020/TT-BGTVT thì chỉ xe tải tham gia kinh doanh vận tải bằng xe ô tô mới bắt buộc phải lắp thiết bị giám sát hành trình (GPS). Các xe tải không kinh doanh vận tải (tức là xe thuộc sở hữu cá nhân hoặc tổ chức, chỉ dùng để chở hàng hóa nội bộ, không thu tiền) không thuộc diện bắt buộc phải gắn định vị GPS.
Kết luận
Qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ GPS là gì, cách nó hoạt động cũng như các ứng dụng tuyệt vời của nó trong cuộc sống hàng ngày. Từ việc tìm đường, chăm sóc sức khỏe đến nông nghiệp thông minh, GPS đang góp phần làm cho thế giới trở nên kết nối và thuận tiện hơn bao giờ hết.
